De Baltische Staten: Architectuur en kunst

Lange tijd zijn Estland, Letland en Litouwen overheerst geweest door Duitsland en Polen. Daarmee oefenden deze landen ook veel invloed uit op de cultuur van de Baltische staten. In de loop van de 19e eeuw kwam langzaam een eigen identiteit in kunst en architectuur boven drijven.

Vaderlandsliefde werd toen een belangrijke drijfveer en in veelal realistisch werk kwam de gewone man en zijn leefomgeving centraal te staan. De periode rond 1900 was een hoogtepunt van de kunsten in het Baltische gebied. Enerzijds sloot het werk aan bij de Europese ontwikkelingen, maar was tegelijkertijd sterk regiogebonden. Naast de geografische afgelegenheid en de taalbarrière is dit een van de redenen dat maar weinig kunstenaars in hun tijd internationaal bekend waren. De naam van de jong gestorven Litouwse schilder M. Ciurlionis (1875-1911) is een van de weinige die vaker genoemd werd. Na de Sovjettijd bloeien de beeldende kunst weer op als nooit tevoren. Vilnius, de hoofdstad van Litouwen, heeft de unieke kunstenaarswijk Uzupis, terwijl in Tallin, de hoofdstad van Estland, de ene na de andere jonge kunstenaar een galerie opent. Met name in Litouwen zijn tegenwoordig belangrijke beeldhouwers actief en in de jaren negentig was O.Tilbergs (1956) een van de meest prominente leden van de zogenaamde “Installator”- generatie van Letse hedendaagse kunstenaars. Zijn installaties vallen op door hun monumentaliteit en associatieve gelaagdheid. De Estse schilder Navitrolla (1970) maakt vervreemdende, surrealistische landschappen met daarin fantasievolle dieren.

Tot in het begin van de vorige eeuw leefden op het platteland de boeren in traditionele boerderijen van hout en riet. Deze materialen werden ook gebruikt in de steden.

Alle bekende architectuurstijlen van Europa zijn ook in de Baltische staten vertegenwoordigd, maar wel met verschillende accenten per land. In Vilnius overheerst de barok, Tallinn is vooral gotisch-middeleeuws van karakter terwijl in Riga de Jugendstil erg opvalt. Na de Sovjettijd moderniseren de steden in rap tempo en zijn er nu ook interessante hedendaagse gebouwen te zien. De nieuwe bibliotheek in Riga (G. Birkets, 2004-18) en de Hogeschool in Rakvere (SALTO, 2019-22) zijn twee sprekende voorbeelden.